برترین ها: 120 سال پيش، وقتي دكتر جان پمبرتون در آزمايشگاه كوچكش در آتلانتا با تركيب چند ماده، معجون جديدي را اختراع كرد و آن‌را به نام كوكاكولا به دنيا معرفي كرد، هيچ‌گاه فكر نمي‌كرد اين نوشيدني و انواع مشابه آن روزي چنان مرزهاي دنيا را در نوردد كه در هر گوشه‌اي از جهان، جزو ثابتي از سفره غذا باشد. با گذشت بيش از يك قرن از مصرف كولاها و مشخص شدن بسياري از آثار سوءمصرف مداوم نوشابه‌ها، هنوز هم انواع كولاها پر طرفدارترين نوشيدني در سراسر دنيا به شمار مي‌روند و كنار گذاشتن آن‌ها از وعده‌هاي غذايي به‌نظر غيرممكن مي‌رسد. اين در حالي است كه با ورود و عرضه انواع نوشابه‌هاي رژيمي و بدون قند، معدود افرادي هم كه از ترس جان‌شان از خير مصرف نوشابه گذشته بودند، دوباره به سمت اين نوشيدني جادويي جذب شده‌اند. مطمئنا شما هم در اين‌كه مصرف انواع كولاها عوارض سوئي بر بدن دارد، شكي نداريد ولي اغلب، اين طعم مطبوع نوشابه است كه بر ترس از بروز عوارض غلبه مي‌كند. البته اين مطلب هم قصد ندارد شما هم  را به‌طور كلي از چنين لذتي! محروم كند ولي اگر شما  هم جزو افرادي هستيد كه به‌طور مداوم نوشابه مصرف مي‌كنند، بد نيست با چند تحقيق كاملا علمي در مورد مصرف مداوم و طولاني مدت نوشابه آشنا شويد.

در ساخت نوشابه از مواد مختلفي استفاده مي‌شود كه خوردن آن‌ها به‌صورت جداگانه كمي وحشتناك به‌نظر مي‌رسد! از جمله مهم‌ترين مواد تشكيل‌دهنده نوشابه به موارد زير مي‌توان اشاره كرد:

دي اكسيد كربن: احتمالا نام آب گازدار را روي بطري‌هاي نوشابه ديده‌ايد. اين گازي كه از آن نام برده مي‌شود، اغلب دي‌اكسيدكربن(همان گاز كربنيك خودمان ) است كه با فشار وارد بطري مي‌شود و وقتي در بطري را باز مي‌كنيد، فشار برداشته مي‌شود و به‌ صورت حباب خارج مي‌شود.

شكر: اغلب نوشابه‌ها به كمك شكر يا شيره ذرت شيرين مي‌شوند ولي استفاده از شيرين‌كننده‌هاي مصنوعي از زمان جنگ جهاني دوم آغاز شد. نخستين دسته از اين شيرين‌كننده‌ها ساخارين بود كه بعدها در سال 1970 بعد از اين‌كه اثبات شد سرطانزا است، مصرف آن ممنوع شد و آسپارتام و...جاي آن‌را گرفت. البته بحث و بررسي در مورد فوايد و خطرات شيرين‌كننده‌هاي مصنوعي همچنان ادامه دارد.

اسيد: معروف‌ترين اسيدهاي به كار رفته در نوشابه اسيد سيتريك و اسيد فسفريك هستند. مزه تيزي كه به دنبال نوشيدن كولا احساس مي‌كنيد، ناشي از همين اسيدهاست.

كافئين: این ماده كه در بسیاری از نوشابه‌ها وجود دارد، به‌عنوان يك عامل محرك روي قلب و سيستم اعصاب مركزي اثر مي‌گذارد و موجب افزايش تمركز و هشياري مي‌شود. كافئين به‌طور موقت فشار خون را بالا مي‌برد ولي در مورد اثرات درازمدت آن روي فشار خون هنوز يافته قابل استنادي وجود ندارد. اضطراب، احساس ناراحتي در شكم، اختلال خواب و...از ساير عوارض كافئين هستند. از ديگر عوارض مهم كافئين ايجاد وابستگي است، به ‌طوري كه بيش از 50درصد كساني كه به ‌طور مرتب كافئين مصرف مي‌كنند، درصورت ‌مصرف نكردن آن دچار سردرد مي‌شوند. ساير عوارضي كه در اثر محروميت از كافئين ناشي مي‌شوند عبارتند از: احساس خستگي، كاهش انرژي، كاهش تمركز و هشياري، تغييرات خلق و... با توجه به موارد فوق، پزشكان اصرار دارند كه افراد دچار پرفشاري خون، خانم‌هاي باردار و كودكان تا حد امكان مصرف كافئين را كاهش دهند. به هر حال، كافئين خود مقوله مفصلي است كه بايد جداگانه به آن پرداخته شود.

در كنار اين مواد اصلي، از مواد رنگي مانند رنگ كارامل، طعم‌دهنده‌ها و نيز نگه‌دارنده‌ها هم در توليد نوشابه استفاده مي‌شود.

كولا در اصطلاح به گروهي از نوشابه‌هاي گازدار فاقد الكل گفته مي‌شود كه اغلب دي اكسيد كربن (گازكربنيك)، كارامل، كافئين، شكر و... دارند. واژه «كولا» از نام گياه كولا گرفته شده است. دانه اين گياه كه در غرب آفريقا مي‌رويد، در نوشابه‌هاي اوليه به‌عنوان منبع كافئين به كار مي‌رفت. اولين نوشيدني با طعم كولا در سال1881 ساخته شد ولي واژه كولا به دنبال اختراع كوكاكولا در 8 مي‌1886 توسط دكتر جانز پمبرتون وارد لغات روزمره شد. كوكاكولا در نخستين سال توليد روزانه تنها 9 بطري نوشابه مي‌فروخت ولي به‌تدريج گسترش پيدا كرد تا اين‌كه در سال 1895 نخستين كارخانه كوكاكولا در دالاس واقع در تگزاس به بهره‌برداري رسيد. از آن پس، انواع ديگر كولا مانند پپسي‌كولا و... توليد و وارد بازار شدند.

بسياري از نوشابه‌ها مقادير قابل توجهي كافئين در تركيبات خود دارند (به‌طور متوسط 43 تا 65 ميلي‌گرم در يك فنجان) و همين مسئله بدگماني‌ها درباره اثرات مصرف نوشابه بر ايجاد پرفشاري خون را افزايش داده است زيرا از مدت‌ها پيش معلوم شده بود كه يك فنجان قهوه كه البته بيشتر از مقدار مشابه كولا كافئين دارد، به‌طور موقت فشار خون را بالا مي‌برد ولي اين‌كه مصرف مرتب نوشيدني‌هاي حاوي كافئين موجب افزايش مزمن و دائمي فشار خون مي‌شود مورد سوال بود.

نكـته :   از نوشابه می‌توانید برای تمیز كردن رنگ سپر ماشین و تمیز كردن رسوبات اطراف ترمینال‌های باطری اتومبیل استفاده كنید. همچنین برای شل كردن پیچ‌های زنگ‌زده می‌توانید كمی نوشابه روی آن بریزید و چند دقیقه صبر كنید. بس است یا باز هم بگوییم؟!

تحقيقات زيادي درباره ارتباط نوشابه با فشار خون بالا انجام شده است  كه يكي از جالب‌ترين آن‌ها در شماره نوامبر 2005 نشريه معتبر انجمن پزشكي ايالات متحده به چاپ رسيد. در اين پژوهش، محققان دانشگاه هاروارد، ارتباط بین رژیم غذايي 155 هزار خانم را با ابتلاي آن‌ها به پرفشاري خون طي يك دوره 12 ساله بررسي كردند. نتيجه به دست آمده بسيار جالب بود؛ آن‌ها دريافتند كه مصرف مرتب قهوه تاثيري بر ايجاد پرفشاري خون ندارد ولي مصرف چاي (كه 15 تا 75 ميلي‌گرم كافئين در يك فنجان دارد) به مقدار اندكي فشارخون را افزايش مي‌دهد اما نكته جالب مربوط به كولا بود. آن‌ها متوجه شدند در خانم‌هايي كه روزانه يك بطري يا بيشتر كولا مصرف مي‌كردند، خطر ابتلا به پرفشاري خون بين 16 تا 44 درصد افزايش داشت و البته در اين ميان فرقي بين نوشابه‌هاي معمولي و نوشابه‌هاي رژيمي ديده نشد. با توجه به اين تفاصيل، انگشت اتهام از كافئين به سمت ديگري گرفته شد. دانشمندان حدس مي‌زنند كه احتمالا تركيبات ديگري (ازجمله رنگ‌هاي كارامل) كه طي فرآيند توليد نوشابه دخالت دارند، در ايجاد پرفشاري خون نقش دارند.

تحقيقات اخير ثابت مي‌كند كه مصرف كولا خطر ابتلا به پوكي استخوان را افزايش مي‌دهد. بر پايه تحقيقاتي كه نتيجه آن در شماره اكتبر 2006 نشريه انجمن تغذيه باليني ايالات متحده به چاپ رسيده است، بين ميزان مصرف نوشابه و كاهش تراكم استخوان (يعني همان پوكي استخوان) ارتباط مستقيمي وجود دارد.

در اين پژوهش، محققان تراكم استخوان را در نواحي مختلفي از استخوان‌هاي لگن و ستون فقرات 2500 خانم مورد ارزيابي قرار دادند و متوجه شدند كه صرف‌نظر از مسائلي همچون سن، يائسگي، ميزان مصرف كلسيم و ويتامين D، مصرف سيگار و...مصرف كولا به تنهايي تراكم استخوان در خانم‌ها را 4درصد كاهش مي‌دهد. در اين مطالعه هم تفاوتي بين نوشابه‌هاي رژيمي و غيررژيمي ديده نشد ولي معلوم شد نوشابه‌هاي فاقد كافئين، خطر كمتري دارند.

با توجه به اين يافته‌ها، دانشمندان 2 عامل را در ايجاد پوكي استخوان در مصرف‌كنندگان نوشابه دخيل مي‌دانند؛ يكي كافئين و ديگري اسيد فسفريك. به گفته دانشمندان، كافئين موجب تداخل در جذب كلسيم توسط بدن مي‌شود و اسيد فسفريك (يا فسفات) كه مي‌توانيد نام آن‌را روي بسياري از بطري‌هاي نوشابه ببينيد، وقتي وارد بدن مي‌شود موجب خروج كلسيم از استخوان و در نتيجه پوكي استخوان مي‌شود.

البته يك خبر خوب هم براي آقايان وجود دارد و آن اين‌كه در اين مطالعه، رابطه‌اي بين مصرف كولا و پوكي استخوان در آقايان ديده نشد! بنابراين به‌طور خاص به خانم‌ها توصيه مي‌كنيم در مصرف نوشابه يك تجديدنظري بكنند!

نكـته : برای كاهش تاثیر مصرف نوشابه روی دندان‌ها، نوشابه را همراه با غذا میل كنید؛ ترجیحا از نی استفاده كنید؛ نوشابه را در دهان‌تان نگه ندارید و حداقل شب‌ها از خیر مصرف نوشابه بگذرید. در ضمن بهتر است بدانید كه مصرف نوشابه برای دندان‌های كودكان آثار سوء بسیار بیشتری دارد و اگر كودك شما به خوردن نوشابه عادت كرده، تنها و تنها خود شما مقصر هستید كه این عادت را در او ایجاد كرده‌اید

از بدی‌های نوشابه كه زیاد گفتیم، حالا كمی هم از خوبی‌هایش بشنوید:

1)  در بسیاری از نواحي ايالات‌متحده گشت‌های پلیس همواره گالن‌های بزرگ كولا را به همراه دارند. اگر گفتید چرا؟ برای این‌كه وقتی تصادف شد، به كمك كولا به راحتی می‌توان خون‌ها را از روی آسفالت شست!

2)  شما می‌توانید یك بطری نوشابه را روی چینی دستشویی خالی كنید و بعد از یك ساعت آن‌را بشویید. اسید سیتریك موجود در نوشابه، تمیزی را برای شما به ارمغان می‌آورد!

3)  از نوشابه می‌توانید برای تمیز كردن رنگ سپر ماشین و تمیز كردن رسوبات اطراف ترمینال‌های باطری اتومبیل استفاده كنید. همچنین برای شل كردن پیچ‌های زنگ‌زده می‌توانید كمی نوشابه روی آن بریزید و چند دقیقه صبر كنید. بس است یا باز هم بگوییم؟!

اكثريت قريب به اتفاق نوشابه‌ها مقادير فراواني كربوهيدرات (همان قند خودمان!) و اسيد (به‌ويژه اسيد فسفريك) دارند كه هر 2 از دشمنان شناخته شده دندان‌ها به شمار مي‌روند.

اسيد، به 2 راه مي‌تواند موجب تخريب ميناي دندان شود؛ يكي اين‌كه به‌طور مستقيم خورده شود (مثلا به همراه نوشابه ) و ديگري اين‌كه توسط باكتري‌هاي موجود در دهان كه اسيد توليد مي‌كنند، ايجاد شود و دندان را از بين ببرد. اين باكتري‌ها با مصرف قند و اثراتي كه روي آن مي‌گذارند موجب ايجاد اسيد مي‌شوند. حالا خودتان تصور كنيد يك نوشابه مملو از اسيد و قند چه تركيب فوق‌العاده‌اي براي تخريب دندان‌ها مي‌تواند باشد. البته توجه داشته باشيد كه نوشابه‌هاي فاقد قند يا رژيمي هم براي تخريب دندان به اندازه كافي قند دارند و البته اسيد آن‌ها هم كه سر جايش است!

برای بررسی تاثیر مصرف نوشابه بر پوسیدگی دندان، پژوهشگران دانشگاه آیوا در یك مطالعه جالب، 5 بطری از انواع مختلف نوشابه را در نظر گرفتند و در هر بطری 4 دندان را به‌مدت 25 ساعت قرار دادند. این پژوهش كه نتایج آن در كنگره سالیانه انجمن پژوهشگران دندان ايالات متحده ارائه شد، نشان داد كه قرار دادن دندان به‌مدت 25 ساعت در یك بطری كوكاكولا موجب می‌شود مینای دندان تا عمق 92 میكرومتر (یعنی 92 هزارم متر) تخریب شود. این میزان برای كوكاكولاي رژیمی 61میكرومتر بود. البته این پژوهش اعتراض شركت‌های نوشابه‌سازی را به دنبال داشته كه معتقدند؛ نوشیدن نوشابه با قرار دادن دندان در نوشابه خیلی فرق دارد! به هرحال با توجه به این‌كه كمتر كسی حاضر است برای حفظ دندان‌هایش از مصرف نوشابه صرف‌نظر كند، دندان‌پزشكان به این توصیه‌ها قناعت كرده‌اند: برای كاهش تاثیر مصرف نوشابه روی دندان‌ها، نوشابه را همراه با غذا میل كنید و ترجیحا از نی استفاده كنید؛ نوشابه را در دهان‌تان نگه ندارید و حداقل شب‌ها از خیر مصرف نوشابه بگذرید. در ضمن بهتر است بدانید كه مصرف نوشابه برای دندان‌های كودكان آثار سوء بسیار بیشتری دارد و اگر كودك شما به خوردن نوشابه عادت كرده، تنها و تنها خود شما مقصر هستید كه این عادت را در او ایجاد كرده‌اید.